دانشگاه تهران

دانشکده علوم‌اجتماعی

نقش آموزشهای رسمی فنی و حرفه‌ای

در توسعه فعالیتهای غیرکشاورزی

مطالعه موردی شهرستان قائم‌شهر

تهیه و تدوین  :     ******

استاد راهنما   :    دکتر مصطفی ازکیا

استاد مشاور   :     دکتر منصور وثوقی

موضوع:

ـ بررسی نقش آموزشهای رسمی (کلاسیک) فنی و حرفه‌ای در توسعه فعالیتهای غیرکشاورزی، تأثیر این فعالیتها در توسعه منطقه.

ـ تأثیر آموزش در ایجاد اشتغال، کیفیت محصول، افزایش درآمد، کاهش مهاجرت ، بیکاری و ناهنجاریهای اجتماعی در شهرستان قائم‌شهر در یک دوره 5 ساله (82 ـ 1378)

مسأله و سؤال تحقیق:

ـ آموزش افراد و پرورش استعدادها و تربیت نیروی انسانی خلاق، ورزیده و دارای تخصص چه تأثیری در توسعه دارد.

ـ نهادهای آموزشی چگونه می‌توانند با افزایش کارآیی افراد، زمینه‌ساز مشارکت بیشتر مردم در تحولات و در نهایت، توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها باشند.

ـ با توجه به رشد سریع جمعیت و عدم توانایی بخش کشاورزی در جذب نیروی انسانی مازاد، چه راهکارهای دیگری برای جذب این افراد وجود دارد.

ـ ایجاد چه فعالیتهایی می‌تواند در کنار بخش کشاورزی و به صورت مکمل این بخش، نقش عمده‌ای در اشتغال‌زایی، کاهش فقر و بیکاری و جذب افراد و نیروی انسانی آماده به کار داشته باشد و به درآمدزایی و توسعه منجر شود.

ـ چه زمینه‌ها و استعدادهایی در منطقه مورد مطالعه وجود دارد که بتواند با جذب نیروی کار مازاد، مانع از مهاجرت افراد و آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن بشود.

ضرورت و اهمیت موضوع:

این تحقیق از آن جهت اهمیت دارد که به موضوع اشتغال‌زایی در کنار بخش کشاورزی می‌پردازد و با بررسی فعالیتهای غیرکشاورزی در منطقه مورد مطالعه، به کمک بخش کشاورزی می‌شتابد و ضعف و ناتوانی این بخش در جذب نیروی کار مازاد را پوشش می‌دهد و با ارائه راهکارهایی مناسب، توسعه این فعالیتها را هدف قرار می‌دهد که در نهایت منجر به ایجاد اشتغال، افزایش درآمد، کاهش بیکاری و مهاجرت، کاهش ناهنجاریهای اجتماعی، بکارگیری سرمایه‌های اندک و توسعه منطقه می‌شود و درصدد تحقق این اهداف با کمک این اهداف نهادهای متولی آموزشهای رسمی و فنی و حرفه‌ای برمی‌آید.

اهداف تحقیق:

اهداف این تحقیق در ابعاد کلی آن،  بررسی جایگاه و نقش آموزشهای رسمی در توسعه فعالیتهای غیرکشاورزی و بررسی اثرات اقتصادی ـ اجتماعی توسعه این فعالیتهای در منطقه و شناسایی اقداماتی که می‌تواند به توسعه این فعالیتها کمک کند. اهداف اختصاصی‌تر این تحقیق، بررسی فعالیتهای غیرکشاورزی شهرستان مورد مطالعه از نظر تعداد، میزان اشتغال‌زایی، افزایش درآمد، میزان جذب نیروی کار مازاد، پیشگیری از مهاجرت، نوع فعالیتها،‌میزان سرمایه‌گذاری، میزان بازدهی واحد، توزیع جغرافیایی آن و بررسی رابطه آموزش با میزان موفقیت و توسعه این فعالیتهاست.

محدوده جغرافیایی و زمانی تحقیق:

محدوده جغرافیایی تحقیق، تمامی روستاهای شهرستان قائم‌شهر به دلیل پراکندگی کارگاههای مورد مطالعه در سطح روستاهای شهرستان بود، به لحاظ موضوع و محدوده زمانی، تمامی کارگاههایی که مجوز احداث آنها در فاصله سالهای 1378 تا 1382 صادر شده بود. به عنوان جامعه آماری تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت.

مشکلات و محدودیتهای تحقیق:

عمده‌ترین موانع و مشکلات تحقیق، یکی دسترسی به کارگاهها و جمع‌آوری اطلاعات به دلیل پراکندگی جامعه آماری و دیگری، مشکل برقراری ارتباط به دلیل بی‌اعتمادی پرسش‌شوندگان به محقق و عدم آشنایی آنان با تحقیق و ضرورت و اهمیت آن در بهبود وضعیت آتی بود. از دیگر مشکلات می‌توان به فقدان آمار و ارقام روزآمد اشاره کرد.

چارچوب نظری تحقیق:

در انجام این تحقیق، از نظریه‌های مختلفی استفاده شده است و از مفاهیم عمده هر نظریه در مطالعه موضوع و ارائه فرضیات استفاده شده است. عمده‌ترین نظریات استفاده شده در این تحقیق و مفاهیم عمده هریک به شرح جدول خلاصه شده است:

چارچوب مفهومی تحقیق (مدل نظری)

تجربیات سایر کشورها :

علاوه بر نظریات مورد اشاره، مطالعات و تحقیقات انجام شده درباره موضوع و تجربیات سایر کشورهای دنیا در زمینه چگونگی و شیوه‌های توسعه اشتغال‌ غیرکشاورزی و طرح‌های اشتغال‌زایی و خوداشتغالی نیز مورد بررسی قرار گرفت که عمده‌ترین این تلاشها، تجربیات و مطالعات عبارتند از:

1ـ اشتغال روستایی در چین:

انتقال نیروی کار مازاد بخش کشاورزی در مشاغل مرتبط با کشاورزی نظیر دامداری، پرورش ماهی، مرغداری، جنگل‌داری و سایر زمینه‌های کشاورزی در محل سکونت آنها، جذب کارگران اضافی در مراکز صنعتی، اشتغال روستائیان در مشاغل خدماتی (حمل و نقل ، تعمیرات، بانکداری و ساختمان‌سازی) و استفاده از سرمایه‌های شهری برای جذب نیروی کار مازاد روستایی.

2ـ هندوستان :

حمایت از صنایع کوچک روستایی، برنامه اشتغال‌ روستایی ملی و طرح ایجاد دهکده تولید صادراتی.

3ـ سریلانکا:

برنامه‌های رفاه اجتماعی (آموزش و بهداشت رایگان، سوبسید مواد غذایی)، برنامه‌های افزایش تولید (توسعه آبیاری، تقسیم اراضی، اعطای تسهیلات بانکی، سوبسید)، برنامه توسعه فقرا، کاهش مهاجرت و ایجاد مراکز صنعتی، برنامه بیدارسازی روستایی، پروژه توسعه روستایی یکپارچه و طرح برق‌رسانی روستایی.

4ـ بنگلادش:

برنامه بهبود تکنولوژی در دو بخش کشاورزی و غیرکشاورزی، ایجاد مؤسسه صنایع روستایی و خانگی با محوریت صنایع کوچک خانگی، تأسیس شهرکهای صنعتی و فراهم آوردن امکانات زیربنایی.

5ـ تایوان :

ایجاد مناطق صنعتی در نواحی روستایی، توسعه خدمات اجرایی ـ تفریحی، وام‌های بلندمدت و کم‌بهره، دوره‌های آموزشی برای تغییر شغل کشاورزان و ارائه خدمات کاریابی.

6ـ اندونزی :

آموزش مهارتهای فنی و حرفه‌ای در زمینه صنایع خانگی و روستایی، آموزش ارتقای بهره‌وری و کارفرمایی، توسعه زیرساختهای اقتصادی و اجتماعی و تشویق صنایع خانگی.

7ـ مالزی:

گسترش زمینهای جدید و افزایش مقیاس آنها (3 هکتار) ، برنامه‌های صنعتی شدن با هدف تغییر ساختار اقتصادی، تدوین سیاست ملی کشاورزی و استفاده از تکنولوژی جدید.

8ـ نپال:

برنامه ایجاد اشتغال از طریق توسعه صنایع خانگی و روستایی، استفاده از تکنولوژی کاربر به جای مکانیزاسیون، توسعه کشاورزان خرده‌پا، آموزشهای حرفه‌ای، گسترش تحقیقات کار، توسعه مناطق دورافتاده، توسعه زنان و اجرای طرحهای جامع روستایی.

9ـ پاکستان:

ایجاد تعدادی مراکز رشد برای ارائه خدمات اساسی و توسعه فرصتهای شغلی و ایجاد نظام حکومت محلی یا شوراهای محلی برای ایجاد و توسعه منابع سرمایه‌های محلی.

10ـ فیلیپین:

ایجاد صنایع خانگی، مراکز صنتی ناحیه‌ای برای فعالیتهای زیربنایی، ترویج فعالیتهای کاربر بجای سرمایه‌‌بر و تأسیس بنگاههای کوچک و متوسط.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.